Betonarme hesabında ve donatı yerleştirilmesi aşamasında programın hangi kriterlere uyacağını parametreler ile belirler. Programda Betonarme menüsü altında bulunan parametrelerin varsayılan değerleri, Türk Standartlarında ve deprem yönetmeliğinde belirtilen esaslara göre ayarlanmıştır.
Betonarme menüsü altında, Parametreler satırını tıklayarak elemanların listelendiği alt menüyü açın.
Alt menüde, parametrelerini değiştirmek istediğiniz elemanın satırını tıklayın.
Kiriş parametreleri diyalogunda bulunan parametreler şunlardır :
Kiriş içindeki çekme veya basınç donatısının ağırlık merkezinden betonun dış yüzüne olan mesafesidir.
Varsayılan değeri 0.003 ‘dür. Kirişte çekme bölgesine konulacak minimum donatıyı belirleyen parametredir. Bu parametre kirişte açıklığında alta ve kiriş mesnetinde üstte kullanılır. Donatı hiçbir koşulda bu parametreyle belirlenen sınırdan az olamaz.
Minimum donatı, Asmin=MinÇekmePursantajı* bw * (h-d’ ) olarak hesaplanır. Ayrıca,
romin >=0.8 fctd /fyd
koşuluna bakılır.
Ashesap, hesap momentinden(en olumsuz kombinezondan hesaplanan momentte) bulunan donatı miktarı olmak üzere,
Asmin < Ashesap ise kesite konulacak donatı miktarı Ashesap,
Asmin>As hesap ise kesite konulacak donatı miktarı Asmin olmaktadır.
Programda, 25/50 boyutlarında açıklıkta M=1.737 tm momente sahip, beton örtüsüı d’=3 cm olan, minimum açıklık çekme pursantajı 0.003 olan bir kirişe konulacak donatının belirlenmesi,
M=1.737 tm için kesitin betonarmesi yapılır. BS20 ve S220 için Ashesap=1.95 cm² bulunur.
Minimum donatı hesaplanır. Asmin=0.003*25*(50-3)=3.525 cm² ve Asmin= 0.8* 25*(50-3)*10.667/1910.03=5.24 cm²
Asmin>Ashesap olduğundan kesite konulacak donatı alanı, As=5.24 cm²’ dir.
Kirişlerde mesnette üstteki çekme bölgesinde minimum donatı oranı için, deprem yönetmeliğinde belirtilen ve aşağıdaki bağıntıda verilen koşula mutlaka uyulmaktadır.
roü >= fctd / fyd
Dolayısıyla mesnette üstte konulacak minimum donatı alanı,
MinimumÜstteÇekmeDonatısıAlanı= bw * (h-h’) *roü
Deprem yönetmeliğinde belirtilen “1. ve 2. Derece deprem bölgelerinde, taşıyıcı kirişlerde mesnette bulunan alttaki basınç donatısı, aynı mesnedin üstünde bulunan çekme donatısının %50’sinden daha az olamaz. Ancak 3. ve 4. Deprem bölgelerinde bu oran %30’a indirilebilir” maddesine programda uyulmaktadır. Buna göre,
1. ve 2. Deprem bölgelerinde,
MinimumAlttaBasınçDonatısıAlanı=MesnetteÜsttekiMevcutDonatı/2
3. ve 4. Deprem bölgelerinde,
MinimumAlttaBasınçDonatısıAlanı=3* MesnetteÜsttekiMevcutDonatı/10
olacaktır.
Varsayılan değeri 0.02’ dir. Kirişe konulacak çekme donatısının(mesnette üst donatı, açıklıkta alt donatı) üst sınırını belirler. Donatı hiçbir koşulda bu parametreyle belirlenen sınırdan fazla olamaz. Fazla olması durumunda program maksimum pursantajın fazla olduğu kiriş için “kesit yetersiz” mesajı verecektir.
Programda açıklıkta M=18.562 tm momentine sahip bir bw=25 H=50 cm boyutlarında pas payı d’=3 cm olan kirişin BS20 ve S220 malzemeleri için donatısı As=18.562 cm² bulunmuştur. Bu kirişin maksimum pursantaj kontrolü aşağıdaki gibi yapılır.
Kiriş pursantajı hesaplanır.
ro = As / bw / (h-h') = 18.562 / 25 /47 = 0.027
olarak bulunur.
ro=0.027 > 0.02 olduğu için bu kirişte kesit yetersizdir. Kirişin boyutları yeterince büyütülmelidir.
Not: Deprem yönetmeliğinde kiriş maksimum pursantajı değeri 0.02 olarak verilmiştir. Kullanıcı programda bu parametreyi 0.02’den büyük tanımlasa bile, program maksimum pursantajı deprem yönetmeliğinin ön gördüğü 0.02 olarak kullanacaktır. Kullanıcı bu parametreyi ancak 0.02 den küçük bir tanımlayabilir.
Birimi cm, varsayılan değeri 40 cm.’ dir. Kiriş genişliği bu parametreyle karşılaştırılır. Kiriş genişliği bu parametrede yazan minimum genişlik değerini aşmadığı sürece kirişler çift kollu bir etriye ile donatılandırılırlar. Aksi durumda 2 tane çift kollu etriye ile donatılandırılırlar. Donatılandırma projede bulunan tüm kirişler için yapılır.
Ayrıca, Kiriş Ayarları diyalogunda Statik/Betonarme sekmesinde Çift Etriye seçeneği işaretlenirse, Çift Etriye İçin Min B parametresine bakılmadan o kiriş çift etriye ile donatılandırılır. Başka bir deyişle bu ayar hangi kiriş veya kirişler için yapıldıysa sade o kiriş ve kirişlere çift etriye atılır.
Birimi cm, varsayılan değeri 60 cm’ dir. Kiriş yüksekliği bu parametrede yazan değerden fazla ise kirişe gövde donatısı yerleştirilir.
Minimum gövde donatısı alanı,
Asgovde=0.001*b*(h-d') bağıntısından hesaplanır. Bu donatı, gövdenin iki yüzene eşit olarak, en az 10 mm çaplı çubuklardan ve çubuk aralığı 30 cm'yi geçmeyecek şekilde düzenlenir.
Programda parametrede girilen değer ne olursa belirtilen gövde donatısının düzenlenmesine ilişkin Deprem Yönetmeliğinde belirtilen koşullara mutlaka uyulur.
Deprem yönetmeliğinde bu koşul, “kiriş yüksekliği, serbest açıklığın ¼’ünden fazla olmamalıdır. Aksi durumda kiriş yüksekliğinin her iki yüzüne, kiriş yüksekliği boyunca gövde donatısı konulacaktır. Toplam gövde donatısı alanı, sağ ve sol mesnet kesitlerinde üst ve alt boyunca donatı alanları toplamının en büyüğünün %30’undan daha az olmayacaktır. Gövde donatısı çapı 12 mm’ den az, aralığı ise 300 mm’ den fazla olmayacaktır.” Olarak belirtilmiştir.
Bu durumda kiriş yüksekliği serbest açıklığının ¼’ünden fazla ise, deprem yönetmeliğindeki koşul, değilse, bu parametrede belirtilen koşul dikkate alınacaktır.
Kullanıcı, kirişlere konulacak gövde donatılarının çapını Gövde Çapı parametresiyle belirleyebilmektedir. Gövde Çapı parametresinin varsayılan değeri 12 mm’ dir ve değiştirildiği takdirde, koşullar ne olursa olsun değiştirilen değer gövde donatısı çapı olarak dikkate alınacaktır.
Varsayılan değerlerle kirişe konulacak gövde donatısı sayıları(Gövde Demiri İçin H=60; Gövde Çapı=12, ln kiriş serbest açıklığı),
Koşul |
Kiriş
yüksekliği (h) |
Kiriş
yüksekliği (h) |
Kiriş
yüksekliği (h) |
h≥ln/4 |
2ф12 |
4ф12 |
Her 30 cm’ de 4ф12 ye ek 2ф12 |
h<ln/4 |
Alanı1 = SolMesnetMevcutÜstDonatı + SolMesnetMevcutAltDonatı Alanı2 = SağMesnetMevcutÜstDonatı + SağMesnetMevcutAltDonatı Alan = alanı1 ve alanı2’ den büyük olanı GövdeDonatısıAlanı=0.3 * alan, aralık=en fazla 30 cm |
||
SolMesnetMevcutÜstDonatı, SolMesnetMevcutAltDonatı, SağMesnetMevcutÜstDonatı, SağMesnetMevcutAltDonatı değerleri Betonarme menüsünde Kiriş Betonarme diyalogunda Donatı alanları sekmesinde verilmektedir.
Birimi cm, varsayılan değeri ise 5 cm’ dir. Programda kiriş sarılma bölgesine konulacak etriyenin aralığı(sk) bu parametrede belirtilen değerden az olmayacak şekilde seçilir.
Deprem yönetmeliğinde belirtilen etriye aralığı ile ilgili koşullar, programda otomatik uygulanmaktadır. Etriye Minimum Aralığı parametresine yazılan değer ancak deprem yönetmeliğinden daha olumsuz bir durum oluşturursa kullanılır. Başka bir değişle bu parametre 5 ‘ den az bir değer verilse bile deprem yönetmeliğinde minimum sk=5 olduğundan her koşulda sk=5 alınır. Deprem yönetmeliğinde kiriş sarılma bölgesindeki etriye için belirtilen koşullar şunlardır.
sk ≥ 5, sk ≤ h/4, sk ≤ 8ф (ф=en küçük boyuna donatı için), sk ≤ 150 mm
Birimi cm, varsayılan değeri ise 10 cm’ dir. Programda kiriş sarılma bölgesine konulacak etriyenin aralığı(sk) bu parametrede belirtilen değerden fazla olmayacak şekilde seçilir.
Deprem yönetmeliğinde belirtilen etriye aralığı ile ilgili koşullar, programda otomatik uygulanmaktadır. Etriye Maksimum Aralığı parametresine yazılan değer ancak deprem yönetmeliğinden daha olumsuz bir durum oluşturursa kullanılır. Deprem yönetmeliğinde kiriş sarılma bölgesindeki etriye için belirtilen koşullar şunlardır.
sk ≤ h/4
sk ≤ 8ф (ф=en küçük boyuna donatı için)
sk ≤ 150 mm§
Kiriş genişliği bu satırda yazılan değere bölünür ve kirişe konulacak minimum montaj veya düz donatı sayısı bu değere göre belirlenir.
Kirişe her koşulda en iki adet 12’lik düz ve montaj donatısı konulur. Çift etriye durumlarında veya 2 adetten fazla sayıda donatı getiren durumlar program düz ve montaj sayısını olabildiğince aynı adette seçer. Örneğin 4 adet montaj gerektiren bir kirişte düz donatı da 4 adet atılımaya çalışılır.
MontajDonatıSayısı=KirişGenişliği / MaksimumMontaj+DüzAralığı ≥ 2 adet montaj
Betonarme menüsü altında Donatı Seçimi Diyalogunda Kiriş-Bağ Kirişi sekmesinde kirişte kullanılabilecek montaj donatısının çapı belirlenebilir. Bu diyalogda montaj donatısı olarak 10’luk çap seçilse dahi kirişlere en az 12’lik montaj donatısı atılır.
Programda yukarıdaki Montaj Maksimum Aralığı parametresi daha olumsuz bir durum oluşturmadığı sürece, montaj donatısının belirlenmesinde esas alınan koşul deprem yönetmeliğinde belirtilen koşuldur. Kirişin iki ucundaki mesnet üst donatılarının büyük olanının en az ¼’ ü tüm kiriş boyunca sürekli olarak devam ettirilmektedir. Başka bir deyişle, kirişte mesnette üst donatılarının büyük olanının en az ¼’ ü montaj donatısı olarak atılmaktadır.
Bir kiriş için,
MontajDonatıAlanıBüyük=SolMesnetÜstDonatısı ile SağMesnetMevcutÜstDonatısı alanlarından büyük olanıdır.
MontajDonatıAlanı=MontajDonatıAlanıBüyük/4
MontajDonatıAlanı’ ndan montajın donatısının adedi ve çapı bulunur ve kirişe atılır.
Gövde Çapı parametresinin varsayılan değeri 12 mm’ dir. Kullanıcı, kirişlere konulacak gövde donatılarının çapını Gövde Çapı parametresiyle belirleyebilmektedir ve değiştirildiği takdirde, koşullar ne olursa olsun değiştirilen değer gövde donatısı çapı olarak dikkate alınacaktır.
Saplanan - taşıyan kirişlerin mesnet bölgesinde teşkil edilecek olan askı donatısı hesabı ile ilgili seçenektir. Program askı donatısı etriye olarak çizilmektedir.
Askı donatısı alanı:
Ash= ( F / fywd ) * (h1/h2)
Parametre işaretlenirse kirişte etriye hesabından bulunan etriyeler Ash değerinden çıkarılır. Gerekirse askı donatısı konur.
F: Saplanan kirişlerin toplam mesnet kuvveti
fywd :Etriye akma dayanımı
h1 : Saplanan kirişin gövde genişliği
h2 : Taşıyan kirişin gövde genişliği
TDY madde 3.4.3.1 kontrolü yapılacaksa seçeneği işaretleyin. Bu kontrolle program, kenar kolonların içerisine uzatılan kiriş boyuna donatıların yeterliliğini kontrol eder. Şemada minimum koşullar yazılmıştır. Bunların dışında yan tarafta "b" değeri için farklı koşullar verebilirsiniz. Mevcut değerler yönetmeliğine uygun değerlerdir ve gerekmedikçe değiştirmenize gerek yoktur. Kontrol sonucuna göre program, kurtarmayan elemanlar için kolon ve kiriş betonarme diyaloglarında "ab" uyarı verecektir. Bu uyarıyı dikkate alarak ilgili kolonun boyutunu değiştirebilirsiniz. Koşul ayrıca kirişte kullanılan donatı çapının büyüklü ile de alakalıdır.
Kiriş etriyesinin boyu hesaplanırken üstte montaj ile allta düz donatıyı saracak şekilde yerleştirileceği düşünülür. Bu seçenek işaretlendiğinde üst montajla birlikte varsa komşu kiriişten gelen düz donatıların da etriye içine girdiği kabul edilir. Bunun sonucunda etriye boyu üstte komşu girişten gelecek donatılar için pay bırakılmış olarak hesaplanır ve açılımda o şekilde çizilir.